Onderzoek: Leren in co-creatie met schoolleiders VO
Hoe ziet het leren van schoolleiders in het voortgezet onderwijs er in de toekomst uit? Welke trends zien we op het vlak van professionalisering en leiderschap en waar komen die samen? Hoe geven schoolleiders daar al invulling aan en welke uitdagingen komen ze daarbij tegen?
Deze vragen staan centraal in ons onderzoek "Leren in co-creatie: professionalisering van schoolleiders in een nieuw perspectief". Frank Hulsbos en Daniël van Amersfoort van de Academie voor Gespreid Leiderschap voeren dit onderzoek uit in opdracht van de VO-academie.
Waar wij in dit onderzoek nieuwsgierig naar zijn is de eindverantwoordelijk schoolleider in het VO die op gelijkwaardige basis samen leert met docenten om tot schoolbrede verbetering en vernieuwing te komen. Over de rol van de schoolleider in dit soort processen van co-creatie weten we eigenlijk nog maar heel weinig. Daarom verzamelen we op deze blog portretten van schoolleiders die met anderen in de school leren. We hebben jullie als lezers nodig om de portretten te duiden: wat vertellen de portretten ons over het leren van de schoolleider in co-creatieprocessen? Daarom stellen we bij ieder portret een aantal vragen en we zijn erg benieuwd naar jullie gedachten bij de portretten.
In dit startblog kun je meer lezen over de achtergrond en de opzet van het onderzoek, nodigen we schoolleiders uit om mee te doen en nodigen we onze lezers uit om als medeonderzoeker met ons mee te denken.
Professionele ontwikkeling in de school: acquisitie, participatie en co-creatie
Wij zien de afgelopen jaren een interessante ontwikkeling in hoe we kijken naar leren en ontwikkelen in de school en de rol van schoolleiders in dat leren. Deze ontwikkeling kun je omschrijven als een ontwikkeling van een acquisitie-perspectief naar een co-creatie perspectief.
Van oorsprong zijn we geneigd om leren te zien als kennis-acquisitie. Denk aan de schoolleider die (vaak extern) opleidingen en cursussen volgt, daar zijn leiderschapskwaliteiten versterkt en terug in de school die nieuwverworven kennis toepast. Een andere manier van kijken naar het leren van de schoolleider is leren als participatie. In het participatie-perspectief leert de schoolleider door reflectie en samenwerking met andere schoolleiders, bijvoorbeeld in leergemeenschappen of netwerken.
Zowel in het acquisitie- als het participatieperspectief staat het leren van de schoolleider als het ware los van het leren van anderen in de school: de schoolleider doet ergens nieuwe bekwaamheden op en past deze toe, bijvoorbeeld in interactie met docenten.
Sinds de eeuwwisseling is er steeds meer aandacht voor het idee van professionele ontwikkeling als een proces van co-creatie. Leren is dan een sociale activiteit die de ontwikkeling of innovatie van de praktijk ondersteunt. In tegenstelling tot het acquisitie- en participatie-model ligt de nadruk niet op het reproduceren of overnemen van kennis, maar juist op de creatie van nieuwe kennis. De lerende is in dit perspectief zelf degene die, in nauwe samenwerking met anderen, kennis creëert. Co-creatie bouwt in zekere zin voort op de acquisitie- en participatiemodellen: samen met anderen nieuwe kennis creëren vereist over het algemeen een zekere kennisbasis (door acquisitie) en een gedeeld begrip van de praktijk (door participatie). In het onderwijs is het co-creatiemodel bijvoorbeeld zichtbaar in samenwerkend praktijkonderzoek en gezamenlijke schoolontwikkeling. Denk aan een onderzoeksproces waarin de schoolleider samen met zijn docenten data van de school analyseert, ontwikkelstappen ontwerpt en verbetering en vernieuwingen in het onderwijs en de school doorvoert.
Wanneer we professionele ontwikkeling beschouwen als co-creatie, werkt de schoolleider in een collectief leerproces samen met docenten aan schoolontwikkeling en onderwijsinnovatie. Dit vereist een grote mate van gelijkwaardigheid en veel ruimte voor docenten om ook zelf invloed uit te oefenen op het leer- en samenwerkingsproces. De opvattingen van gespreid leiderschap passen heel goed bij dit perspectief op professionele ontwikkeling. Het doel van dit soort leerprocessen is om gezamenlijk te komen tot verbetering en vernieuwing van de dagelijkse praktijk van de school.
Onderzoek heeft inmiddels waardevolle inzichten opgeleverd over de rol van de schoolleider bij het deelnemen in en het mogelijk maken van leren vanuit het acquisitie- en het participatiemodel. We weten echter nog maar weinig over de schoolleider die in co-creatie samen leert met anderen in de school. Een lastig punt van het co-creatie model is bijvoorbeeld de machtsverhouding tussen de schoolleider en leraren. In hoeverre speelt de formele ongelijkwaardigheid een rol bij een creatief samenwerkingsproces?
Het onderzoek
In dit onderzoek zijn we daarom nieuwsgierig naar de eindverantwoordelijk schoolleider die op gelijkwaardige basis samen leert met docenten om tot verbetering en vernieuwing te komen. De belangrijkste onderzoeksvragen die ons bezighouden, zijn:
Tegen welke dilemma’s en conflicten lopen schoolleiders aan wanneer zij deelnemen aan een co-creatieproces? Bijvoorbeeld:
Hoe gaan schoolleiders in co-creatieprocessen om met hun machtspositie ten opzichte van docenten?
Hoe gaan schoolleiders om met verschillende belangen?
Welke bekwaamheden heb je nodig en welke leer je gedurende deze processen?
In hoeverre sluit het huidige professionaliseringsaanbod voor schoolleiders aan bij de bekwaamheden die nodig zijn voor deze co-creatieprocessen?
De komende maanden brengen we portretten in kaart van co-creatieprocessen waarin schoolleiders en leraren een substantiële periode hebben samengewerkt. De portretten delen we op deze website om vervolgens samen met onze lezers na te denken over de conclusies die we daaruit kunnen trekken. Op 26 maart gaan we in een afsluitende bijeenkomst met schoolleiders in gesprek over de lessen die we leren uit dit onderzoek.
Zin om mee te doen?
Heb je naar aanleiding van deze blog zin om mee te doen met dit onderzoek, dan kan dat op twee manieren. We zoeken eindverantwoordelijk schoolleiders uit het voortgezet onderwijs die hun ervaringen met co-creatie willen delen en medeonderzoekers.
Schoolleiders die Ervaringen met co-creatie delen
Op de eerste plaats kun je meedoen door je ervaringen met co-creatie te delen. Concreet zijn we op zoek naar co-creatieprocessen met de volgende kenmerken:
Het co-creatieproces heeft geleid tot een schoolbrede verbetering of vernieuwing,
De betrokkenen bij het co-creatieproces (zowel de schoolleider als de leraren) geven aan dat het leerzaam was voor hen,
De samenwerking heeft over een substantiële periode plaatsgevonden en iedereen had een wezenlijke bijdrage,
De eindverantwoordelijk schoolleider en leraren hebben met elkaar opgetrokken in het co-creatieproces. Er was sprake van intensieve samenwerking.
Als je ervaringen hebt die overeenkomen met bovenstaande criteria, dan horen we graag van je. Daarna ziet je betrokkenheid er als volgt uit:
Op basis van een telefonische intake verkennen we of jij mee wilt doen en of je ervaring hebt met processen die passen binnen de scope van het onderzoek. Dit zal niet langer dan 15 minuten duren.
Vervolgens maken we een afspraak om bij je langs te komen voor het daadwerkelijke onderzoek. Hierbij moeten ook leraren aanwezig zijn die betrokken waren bij het co-creatieproces.
We komen bij je langs. Aan de hand van een individueel gesprek met de schoolleider en een groepsinterview met alle betrokkenen en (in totaal max. 3 uur) schrijven we een portret dat op deze blog geplaatst wordt.
Meedoen als medeonderzoeker
Ook ben je van harte welkom als “medeonderzoeker": dan lees je mee met de blogs en geef je als eerste inhoudelijke reacties. Je kunt je aanmelden als medeonderzoeker door contact met ons op te nemen of een reactie achter te laten onder deze blog.
Alles nog een keer op een rij
Dit onderzoek richt zich op het leren van de eindverantwoordelijk schoolleider in co-creatieprocessen: terwijl hij met anderen samenwerkt aan verbetering en vernieuwing,
Op deze blog schrijven we portretten over schoolleiders in co-creatieprocessen,
Schoolleiders kunnen zich aanmelden om mee te doen aan het onderzoek door contact met ons te zoeken. Daarvoor doen we eerst een telefonische intake,
We vragen lezers om mee te denken over de betekenis van de portretten en de conclusies die we eruit kunnen trekken,
Op 26 maart 2019 vindt er een gezamenlijke analysebijeenkomst plaats met de deelnemers aan het onderzoek en andere geïnteresseerden,
Op basis van de slotbijeenkomst en de reacties op de portretten schrijven we een slotblog met conclusies.
Je kunt ons bereiken via de contactpagina op deze site of door een reactie achter te laten onder deze blog.
Wij gaan alvast vol goede zin en nieuwsgierigheid aan de slag!